Tiếng Việt – ngôn ngữ thiêng liêng của dân tộc Việt Nam, đã bước qua hàng ngàn năm lịch sử và vẫn tồn tại như một giá trị văn hóa vô cùng quý giá. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, sự xuất hiện của “ngôn ngữ mạng” đã tác động đến cách nói và viết của chúng ta. Thật không ngạc nhiên khi “ngôn ngữ mạng” trở thành một thực thể với ảnh hưởng to lớn và tràn lan trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Mối ảnh hưởng của “ngôn ngữ mạng”
“Ngôn ngữ mạng” thể hiện qua các kênh truyền thông như Facebook, YouTube, Twitter, TikTok, Instagram và các ứng dụng nhắn tin như Zalo, Viber, WhatsApp. Cách nói và viết trên môi trường này thường được thể hiện qua livestream, comment, chát và gửi tin nhắn. Dù được gọi là phi chính thống, nhưng ảnh hưởng của “ngôn ngữ mạng” lại rất lớn trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Từ việc biến dạng từ ngữ cho đến việc viết sai chính tả, chúng ta thường thấy nhiều biểu hiện của sự lệch lạc tiếng Việt trên các trang mạng xã hội. Ví dụ như từ “buồn” được viết thành “bùn”, “luôn” viết thành “lun”, “rồi” viết thành “rùi”, “nhé” viết thành “nhóe”, “nhá” thành “ná”, “xinh” thành “xưn/xuynh/xynh”, “yêu” thành “iu”, “thế” thành “thía”. Thậm chí, còn xuất hiện các cách viết tắt từ đơn giản đến phức tạp như “chồng” thành “ck”, “vợ” thành “vk”, “trước” thành “trc”, “được” thành “dc”, “với” thành “vs”, “ha ha” thành “kk”.
Để tránh sự kiểm soát của phụ huynh, nhiều bạn trẻ còn tạo ra cách viết chỉ hai người hoặc người trong nhóm mới hiểu được. Những lối viết tắt mới này ban đầu có dáng dấp như thành ngữ, tục ngữ nhưng thực chất chỉ là những đơn vị mới được giới trẻ tạo ra và sử dụng như ngôn từ hằng ngày: “Buồn như con chuồn chuồn”, “phê như con tê tê”, “ác như con tê giác”, “chán như con gián”, “hổ báo trường mẫu giáo”, “dân chơi không sợ mưa rơi”. Những từ này thường chỉ có mối liên kết về mặt hiệp vần, vui tai chứ không có liên quan về mặt ngữ nghĩa như các câu thành ngữ, tục ngữ cổ truyền, mẫu mực.
Ngoài việc biến dạng tiếng Việt, việc chêm xen tiếng Anh vào cách nói và viết của giới trẻ cũng ngày càng phổ biến. Có những từ tiếng Anh trở thành phổ biến trong cuộc sống hàng ngày như “check in”, “bill”, “deadline”, “online”, “off”, “live”, “show”, “sale”, “menu”, “lập team”. Việc sử dụng từ ngữ tiếng Anh này tạo ra trở ngại khi người lớn muốn giao tiếp hoặc muốn đọc thông tin từ phía người trẻ. Thậm chí, việc chêm xen tiếng Anh còn được lạm dụng trong nhiều bài hát do giới trẻ sáng tác và được phát tán trên mạng. Đôi khi, việc sử dụng tiếng Anh không được kiểm soát và có thể gây hiểu nhầm hoặc gây khó khăn trong việc hiểu nghĩa của bài hát.
Gưởi gắn giá trị văn hóa cho tiếng Việt
Tình trạng cách nói và viết tiếng Việt lệch chuẩn đã tràn lan và ngày càng tăng trong thời gian gần đây. Điều này gây nhức nhối và lo lắng cho nhiều người, đặc biệt là những người quan tâm tới việc giữ gìn giá trị văn hóa dân tộc, trong đó có tiếng Việt. Chính vì vậy, mỗi chúng ta cần phải có sự vào cuộc tích cực để giải quyết vấn đề này.
Giáo dục từ gia đình và nhà trường
Trong thời điểm hiện tại với sự phức tạp của dịch bệnh, nhiều trẻ em dễ rơi vào trò chơi điện tử, xem phim hoạt hình và lướt trang mạng khi không có giờ học. Điều này làm cho các em thiếu đi sự định hướng trong việc đọc sách và khả năng ngôn ngữ của các em bị hạn chế. Cần có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường, đặc biệt là qua môn Ngữ văn, để giới thiệu với các em những tác phẩm văn học phù hợp với từng lứa tuổi. Nhờ đó, các em có thể cảm nhận và tiếp nhận cái hay, cái đẹp trong tiếng nói của cha ông.
Sự vào cuộc của cộng đồng
Để giảm bớt những tác động tiêu cực đến thói quen sử dụng ngôn ngữ và định hướng tốt nhất cho thế hệ trẻ, sự chung tay của cả xã hội là rất quan trọng. Các nhà khoa học, giáo viên và các cơ quan có trách nhiệm trong việc bảo vệ và xây dựng giá trị văn hóa cho cộng đồng cần phải có sự vào cuộc tích cực. Mỗi người chúng ta cần nhận thức và trách nhiệm về việc sử dụng ngôn ngữ một cách chuẩn mực và đem đến tác động tích cực với xã hội.
Kiểm soát trên mạng
Việc kiểm soát ngôn ngữ trên mạng đã và đang được thực hiện khá hiệu quả từ phía người quản lý. Những phát ngôn và hình ảnh không chuẩn mực đều bị nhắc nhở, thậm chí chủ nhân của chúng phải chịu xử phạt. Điều này là cần thiết để góp phần duy trì sự trong sáng của tiếng Việt. Ngoài ra, những cá nhân có ảnh hưởng trong cộng đồng mạng, nhất là người nổi tiếng, cần nâng cao trách nhiệm và ý thức trong việc sử dụng ngôn ngữ hàng ngày trên các trang cá nhân. Chỉ khi mọi người cùng chung tay, tiếng Việt mới được yêu thương và tồn tại mãi mãi trong trái tim mỗi người Việt Nam.
Nhìn chung, việc sử dụng ngôn ngữ đúng chuẩn chỉ chỉ là một phần rất nhỏ trong tình yêu và sự gìn giữ của chúng ta dành cho tiếng Việt. Tiếng Việt vẫn sẽ mãi là ngôn ngữ đẹp, trong sáng và tự nhiên của chúng ta. Hãy cùng nhau bảo vệ và truyền bá giá trị văn hóa của tiếng Việt, để nó luôn tồn tại và phát triển cùng cộng đồng Việt Nam của chúng ta.
Trích từ bài viết trên Lão Bạch – Kết nối và yêu thương.